گواتر چیست؟

تاریخ انتشار:  ۱۴۰۳/۰۹/۰۷  -   تعداد بازدید:  191

گواتر (Goiter) معمولاً بدون درد است. در حقیقت، گواتر بزرگ شدن غیرطبیعی غده‌ی تیروئید است که می‌تواند بلعیدن را مشکل کند. غده‌ی تیروئید هورمون‌هایی ترشح می‌کند که به کنترل متابولیسم و سایر فرایندهای مهم در بدن کمک می‌کند. ابتلا به گواتر همیشه به این معنی نیست که غده‌ی تیروئید درست کار نمی‌کند. حتی زمانی که غده‌ی تیروئید بزرگ شده است، می‌تواند مقدار طبیعی هورمون تولید کند. اگر غده‌ی تیروئید بیش‌ازحد (پرکاری تیروئید) و یا خیلی کم (کم‌کاری تیروئید) هورمون تولید کند، فرد ممکن است به گواتر مبتلا شود. در برخی شرایط با ظاهر شدن گواتر تغییری در سطح هورمون‌های تیروئیدی رخ نمی‌دهد اما گاهی نیز ممکن است سطح هورمون‌ها تحت تأثیر قرار گیرد.

انواع گواتر

انواع گواتر به شرح زیر است:

• گواتر کلوئیدی: این نوع گواتر به دلیل کمبود ید برای تولید ‌هورمون‌های تیروئیدی پدیدار می‌شود. افراد مبتلا گواتر کلوئیدی معمولاً در مناطقی زندگی می‌کنند که ید غذایی محدود است.
• غیرسمی: علت گواتر غیرسمی ناشناخته است اما بعضی عوامل مثل مصرف داروهای لیتیومی در ایجاد چنین اختلالی تأثیر دارند. در گواتر غیرسمی تولید هورمون‌های تیروئیدی تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد و عملکرد تیروئید نرمال است.
• گواتر ندولی یا سمی: ندول، توده‌های جامد یا مایع در تیروئید هستند که به‌ صورت توده‌های ناصاف و سخت ظاهر می‌شوند. تعداد گره‌ها از یک تا چندین گره متغیر است و هر گره هورمون تیروئید خود را تولید می‌کند و این روند باعث پرکاری تیروئید می‌شود.

علائم و نشانه‌های گواتر

علائمی که در گواتر ظاهر می‌شوند به اندازه و نوع گواتر بستگی دارد. گاهی اوقات گواتر اصلاً علامتی ایجاد نمی‌کند و گاهی نیز با علائمی همراه است. این علائم عبارتند از:

• تورم در پایهٰی گردن
• احساس تنگی در گلو
• گرفتگی صدا
• سرفه کردن
• دشواری در تنفس
• مشکل در بلع
• سرگیجه
• تورم ورید گردن

در اغلب موارد، ورم گواتر خفیف است و به همین علت علائمی که در فرد بروز می‌کند نیز خفیف هستند و با درمان به‌موقع فروکش می‌کنند. علائم گواتر خفیف به‌ صورت زیر هستند:

• سرفه‌های گهگاهی و خفیف
• احساس فشار جزئی در ناحیه گلو
• تغییر اندک و ملایم تن صدا

گواتر ممکن است در هر فردی و در هر رده‌ی سنی بروز کند اما شیوع آن در زنان بیشتر از مردان است. اندازه‌ی گواتر بسته به عامل زمینه‌ای و شدت آن متفاوت است.

پیشگیری از گواتر

با افزایش دریافت ید می‌توان از گواتر کلوئیدی پیشگیری کرد. هنگامی که مصرف ید به حداقل نیاز تخمینی بزرگسالان یعنی ۱۰۰ تا ۱۵۰ میکروگرم در روز برسد، احتمال بروز گواتر به‌ طور چشمگیری کاهش می‌یابد. دو روش برای افزایش دریافت روزانه‌ی ید وجود دارد. اولین روش، مصرف ید بیشتر در رژیم غذایی است که می‌توان آن را از نمک یددار و یا مواد غذایی حاوی ید مثل شیر، ماهی و تخم‌مرغ تأمین کرد. روش دوم شامل مصرف داروهای یددار است. استفاده از نمک یددار مقرون‌به‌صرفه‌ترین روش برای تأمین ید موردنیاز بدن است.

تشخیص گواتر

• آزمایش هورمونی
• آزمایش آنتی‌بادی
• سونوگرافی
• اسکن تیروئید
• MRI یا CT اسکن
• بیوپسی

درمان گواتر

همان‌ طور که گفته شد، گاهی گواتر بر اثر کم‌کاری تیروئید پدید می‌آید. در چنین مواردی، هورمون درمانی یکی از راه‌های برگرداندن تعادل به تیروئید و فروکش کردن تورم است. داروی لووتیروکسین یک داروی هورمونی است که ساختاری شبیه به هورمون‌های تیروئیدی دارد و از این طریق کمبود آن‌ها را جبران می‌کند.

اما گاهی گواتر به دلیل پرکاری تیروئید بروز می‌کند. در چنین حالتی، تجویز داروهای تعدیل‌کننده فعالیت تیروئید، راهکار اصلی برای درمان عارضه است. متی‌مازول یکی از رایج‌ترین داروهای مورداستفاده برای گواتر پرکار است. علاوه بر تجویز دارو، روش‌های دیگری مثل جراحی و پرتودرمانی نیز در شرایط خاصی مورداستفاده قرار می‌گیرند.

نحوه‌ی درمان گواتر به اندازه، علل و علائم این عارضه بستگی دارد.