تنگی دریچه‌ی آئورت چیست؟

تاریخ انتشار:  ۱۴۰۳/۰۹/۱۷  -   تعداد بازدید:  200

---

قلب سالم چگونه کار می‌کند؟

عضلات قلبی که سالم باشند، همگی برای پمپاژ خون به بهترین شیوه‌ی ممکن و با نظم قابل‌قبولی عمل می‌کنند. عملکرد قلب سالم به این شکل است که با انقباض عضلات، خون از شریان اصلی (آئورت) به سمت سایر عروق خونی پمپاژ می‌شود.

قلب راست:

خون کم‌اکسیژن وارد دهلیز راست شده و از طریق دریچه‌ی سه‌لتی به سمت بطن راست هدایت می‌شود. سپس این خون از طریق شریان‌های واسط بین ریه و قلب، به سمت ریه‌ها هدایت خواهد شد. در ریه، سطح اکسیژن خون بالا رفته و در پایان، خون تصفیه‌شده مجدداً از شریان‌های واسط بین ریه و قلب به سمت بالا و به داخل دهلیز چپ ریخته می‌شود.

قلب چپ:

به بخشی گفته می‌شود که در آن، خون تصفیه‌شده و حاوی اکسیژن از ریه‌ها به سمت قلب و دهلیز چپ حرکت می‌کند و سپس از طریق دریچه‌ی آئورت، وارد شریان اصلی آئورت خواهد شد. در نهایت، خون برای جریان یافتن در بدن وارد شریان اصلی قلب یا همان آئورت خواهد شد.

 

تنگی دریچه‌ی آئورت چیست؟

تنگی دریچه‌ی آئورت (Aortic Valve Stenosis) نوعی بیماری در دریچه‌ی آئورت قلب است که در آن، تنگی و یا گرفتگی مجرای خروجی خون اتفاق می‌افتد. تنگی دریچه آئورت یکی از عارضه‌های شایع و جدی در دریچه‌های قلب است. درواقع دریچه‌ی بین دهلیز چپ قلب و شریان آئورت در اثر عوامل مختلفی باریک شده و به طور کامل باز نخواهد شد. این بیماری می‌تواند جریان خون عبوری از دهلیز چپ به آئورت را کاهش دهد و حتی در برخی از موارد، آن را مسدود کند.

اگرچه که برخی از افراد به دلیل نقص مادرزادی قلبی در دریچه‌ی دولتی آئورت، دچار بیماری تنگی دریچه آئورت می‌شوند اما این وضعیت، در بسیاری از افراد در سنین بالاتر و در دوران میانسالی بروز پیدا کرده و جریان خون در بدن را محدود می‌سازد.

 

علائم تنگی دریچه آئورت

اغلب افرادی که به این عارضه مبتلا هستند، هیچ علامت خاصی را تجربه نمی‌کنند. این روند تا زمانی ادامه‌دار است که بیماری شدید شود. زمانی که خروج خون از بطن چپ قلب شما‌ با محدودیت مواجه شود، زمان بروز علائم تنگی آئورت می‌باشد. در برخی از بیماران عارضه‌ی تنگی دریچه آئورت ممکن است سال‌ها علائمی از خود بروز ندهد. از جمله علائم تنگی شدید دریچه‌ی آئورت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس تنگی نفس
• تپش قلب
• صدای نامنظم قلب
• احساس درد در ناحیه‌ی سینه یا آنژین صدری هنگام فعالیت
• خستگی بی‌دلیل (به‌خصوص در زمان افزایش حرکات فیزیکی)
• احساس ضعف، سرگیجه و یا بی‌حالی شدید (به‌خصوص هنگام فعالیت بدنی)

 

کودکان و نوزادان هم می‌توانند به تنگی دریچه‌ی آئورت مبتلا شوند. در این صورت علائم تنگی دریچه‌ی آئورت در کودکان شامل علائم زیر خواهد بود:

• تغذیه‌ی ضعیف یا ناکافی
• خستگی در حین فعالیت
• عدم افزایش وزن و یا عدم وزن‌گیری کافی
• مواجه شدن با مشکلات تنفسی همچون تنگی نفس

 

انواع تنگی دریچه‌ی آئورت قلب

تنگی دریچه‌ی آئورت مادرزادی:

این نوع از تنگی دریچه‌ی آئورت قلب در بیمارانی دیده می‌شود که از بدو تولد، دریچه‌ی دولتی آئورت آن‌ها با اختلال مواجه بوده است. معمولاً این وضعیت مشکلی را برای کودکان ایجاد نمی‌کند اما به مرور زمان با کاهش جریان خون در بدن، می‌تواند اختلالات جدی و شدیدی را برای بیمار رقم بزند.

تنگی دریچه‌ی آئورت اکتسابی:

اگر شما از کودکی تنگی دریچه قلب را نداشتید اما به تازگی متوجه ابتلا به این عارضه شده‌اید، ممکن است که در اثر دلایل گوناگونی به تنگی دریچه‌ی آئورت مبتلا شوید.

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟

اگر درد قفسه سینه دارید، اگر از حال می‌روید و یا فینت می‌کنید، اگر تنگی نفس دارید و نفس کم می‌آورید، اگر ریتم قلبتان نامنظم است و تپش قلب دارید، به پزشک مراجعه کنید.

 

علل تنگی دریچه‌ی آئورت چیست؟

تجمع کلسیم:

جمع شدن کلسیم (کلسیفیکاسیون)، در اثر تجمع این ماده‌ی معدنی در خون اتفاق می‌افتد. اگر دریچه‌ی آئورت با رسوبات کلسیم (aortic valve calcification) بسته شود و جریان خون را کاهش دهد، موجب بروز عوارضی خواهد شد.

اگر دریچه‌ی آئورت قلب در اثر رسوب گرفتگی کلسیم بسته شود و با افزایش سن نیز همراه باشد، تا سنین ۷۰ الی ۸۰ سالگی خبری از علائم آن نخواهد بود. با این حال، در برخی از افراد (به‌خصوص آن‌هایی که نقص مادرزادی قلب دارند) رسوبات کلسیم منجر به سفت شدن کاسپ‌های دریچه در سنین پایین‌تر خواهد شد.

نقص مادرزادی قلب:

برخی از کودکان به جای آن که در دریچه‌ی آئورت خود سه لت یا فلپ داشته‌باشند، با یک فلپ متولد می‌شوند. همین امر سبب می‌شود تا میزان جریان خون عبوری، به‌شدت کاهش یابد و نارسایی دریچه‌ی آئورت را به وجود بیاورد. این عارضه برای فرد تا بزرگسالی مسئله‌ای را به وجود نمی‌آورد ولی به تدریج و با افزایش سن، دریچه‌ی آئورت دچار تنگی می‌شود.

تب روماتیسم:

در اثر درمان نکردن گلودرد استرپتوکوکی، این ویروس در بدن شما باقی مانده و موجب می‌شود تا دریچه‌های قلبی شما به مرور زمان آسیب ببینند. گلودرد استرپتوکوکی با ایجاد تب روماتیسمی می‌تواند سبب ایجاد زخم بافت اسکار در دریچه‌ی آئورت شود و با تجمع رسوبات کلسیم، مسیر عبور خون را باریک می‌کند.

 

چه افرادی در معرض تنگی دریچه‌ی آئورت هستند؟

تنگی دریچه‌ی آئورت مختص به گروهی از افراد خاص نیست؛ بلکه هر فردی ممکن است به صورت مادرزادی و یا در اثر وراثت به تنگی دریچه‌ی آئورت قلب مبتلا شود. با این حال ریسک بروز این عارضه در افراد سالخورده و مسن، نسبت به افراد جوان بیشتر است.

افرادی که در معرض ابتلا به تنگی دریچه آئورت قلب هستند شامل گروه‌های زیر هستند:

• افراد مسن و سالخورده
• افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی
• افراد با سابقه‌ی پرتودرمانی قفسه‌ی سینه
• افراد مبتلا به بیماری‌های مادرزادی قلبی مانند دریچه آئورت دو لتی
• افراد مبتلا به عفونت‌های قلبی مانند روماتیسم قابی و یا اندوکاردیت عفونی
• افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، کلسترول بالا، فشار خون بالا

 

تشخیص تنگی دریچه‌ی آئورت

لازمه‌ی تشخیص تنگی دریچه‌ی آئورت قلب، بروز علائم بیماری است. درواقع اگر قلب دچار تنگی دریچه‌ی آئورت شده‌باشد و علائم آن بروز پیدا کند، باید به پزشک مراجعه کنید تا با روش‌های تشخیص تنگی دریچه‌ی آئورت از بابت ابتلا به این عارضه اطمینان کسب کنید. در طی جلسه‌ی معاینه، پزشک ابتدا به معاینه و بررسی علائم پرداخته و در قدم دوم به بررسی سوابق پزشکی شما می‌پردازد. بعد از آن که علائم و نشانه‌های این بیماری معاینه شد، پزشک با گوشی قلب صدای بیمار را گوش می‌کند و در مراحل بعد روش‌های تشخیصی زیر را به کار می‌گیرد:

 اکوکاردیوگرافی (Echocardiogram):

از این روش استفاده می‌شود تا به کمک امواج صوتی، تصویری از ریتم ضربان قلب ایجاد شود. این تصویر می‌تواند نشان دهد که خون چگونه در قلب و دریچه‌های آن جریان پیدا می‌کند. همچنین اکوکاردیوگرافی، ضعف عضلات قلبی و شدت تنگی دریچه آئورت را به‌خوبی تشخیص می‌دهد.

الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram):

این تست تشخیصیِ بدون درد، می‌تواند فعالیت الکتریکی قلب را به‌خوبی بسنجد. در طول تست، حسگرهایی به قفسه‌ی سینه، بازو و گاهی پاها متصل هستند تا بتوانند تشخیص دهند قلب چه قدر تند یا کند می‌تپد.

کاتتریزاسیون قلبی (Cardiac Catheterization):

این آزمایش در اغلب موارد برای تشخیص بیماری‌های دریچه‌ی آئورت قلب از قبیل تنگی دریچه و نارسایی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور معمول، پزشکان از این روش برای تشخیص تنگی دریچه‌ی آئورت استفاده نمی‌کنند. کاتتریزاسیون قلبی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دیگر روش‎‌های تشخیصی کمک‌کننده نبوده‌باشد و هیچ تشخیصی صورت نگرفته‌باشد.

عکس‌برداری از قفسه‌ی سینه با اشعه‌ی ایکس (Chest X-ray):

اشعه‌ی ایکس می‌تواند وضعیت قفسه‌ی سینه، قلب، دریچه‌ها و رگ‌های قلبی را به‌خوبی بررسی کند. اگر قلب شما بزرگ شده‌باشد، امکان تشخیص بزرگی قلب از طریق این روش امکان‌پذیر می‌باشد. همچنین تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس تجمع رسوبات کلسیم و یا تورم رگ آئورت را به‌خوبی نمایش می‌دهد.

تست ورزش و تست استرس (Exercise Tests or Stress Tests):

این آزمایش اغلب شامل راه رفتن بر روی تردمیل و یا دوچرخه‌سواری ثابت است. در طول این فعالیت‌های فیزیکی، قلب شما تماماً در حال نظارت است. تست ورزش به شما کمک می‌‌کند تا متوجه بیماری‌های دریچه‌های قلبی خودتان بشوید و ببینید آیا با فعالیت فیزیکی تغییری در عملکرد قلب شما به وجود می‌آید یا خیر.

توموگرافی کامپیوتری قلب یا سی‌تی‌اسکن قلبی (Cardiac Computerized Tomography):

در سی‌تی‌اسکن قلب چندین تصویر گرفته‌شده با اشعه‌ی ایکس با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا نمایی دقیق‌تر از قلب را تولید کنند. این تست می‌تواند به اندازه‌گیری ابعاد دریچه‌ی آئورت و ارائه‌ی جزئیات در مورد اختلالات و بیماری‌های دریچه‌ی قلب کمک کند.

 

درمان تنگی دریچه‌ی آئورت

مطمئناً این سؤال برای شما پیش آمده که آیا تنگی دریچه‌ی آئورت در نوزاد، کودک و یا بزرگسال، قابل‌درمان است؟ باید بگوییم که بله، اما این که چه روشی برای درمان انتخاب شود، بستگی به علائم و شدت بیماری دارد. اگر علائم کم و خفیف باشند، مراقبت‌های خانگی و مصرف دارو مفید فایده واقع خواهند شد؛ اما اگر علائم و نشانه‌های بیماری شدید باشند، با توجه به شدت تنگی و باریک بودن دریچه، بهترین روش برای جراحی تنگی دریچه‌ی قلب در بیمارستان انتخاب خواهد شد. ترمیم و یا جراحی تعویض دریچه‌ی آئورت، معمولاً به صورت جراحی کم‌تهاجمی بوده و تنها با ایجاد یک برش کوچک بر روی قفسه‌ی سینه صورت می‌گیرد.

 

درمان تنگی دریچه‌ی آئورت با جراحی

تعویض دریچه‌ی آئورت ترانس کاتتر (TAVR):

این روش درمانی، جایگزینی برای جراحی تعویض دریچه‌ی آئورت قلب است. این عمل جراحی روشی کم‌تهاجمی بوده و دریچه‌ای باریک را با دریچه‌ای بیولوژیکی (ساخته‌شده از بافت خوک و گاو)، جایگزین می‌کند. اگر در معرض خطر بروز عوارض ناشی از جراحی تعویض دریچه آئورت هستید، این عمل جراحی کم‌خطرتر بوده و ریسک بروز عوارض جبران‌ناپذیر آن بسیار کمتر از سایر روش‌هاست.

بالون والولوپلاستی (Balloon Valvuloplasty):

این روش می‌تواند تنگی دریچه‌ی آئورت را در کودکان و نوزادان درمان کند، اما در بزرگسالان ممکن است بعد از جراحی، دریچه‌ی آئورت مجدداً باریک شود. بنابراین جراحی والولوپلاستی یا بالون زدن دریچه‌ی آئورت، تنها در صورتی انجام می‌شود که بیمار نیاز فوری و جدی به جراحی داشته‌باشد.

در این روش، یک لوله بلند، باریک و منعطف به نام کاتتر از طریق شریان آئورت از بازو و یا کشاله‌ی ران به سمت دریچه‌ی قلب آئورت حرکت می‌کند. زمانی که این لوله به دریچه برسد، باد شده و به اصطلاح بالون می‌زند تا دهانه‌ی تنگ و باریک آئورت، باز شود. سپس بالون تخلیه شده و کاتتر از بدن خارج می‌شود.

تعویض دریچه‌ی آئورت (Aortic Valve Replacement):

این روش جراحی اغلب زمانی صورت می‌گیرد که دریچه‌ی آئورت به‌کلی آسیب دیده‌باشد. در این روش درمانی، جراح، دریچه‌ی آسیب‌دیده را برداشته و آن را با یک دریچه‌ی مکانیکی یا بیولوژیکی (ساخته‌شده از بافت قلب گاو، خوک و یا انسان) جایگزین می‌کند.

گاهی ممکن است که دریچه‌ی آئورت قلب با دریچه‌ی ریوی جایگزین شود. جراحی تعویض دریچه‌ی آئورت قلب عملی بسیار حساس و پیچیده است و در اصطلاح پزشکی به روش راس معروف می‌باشد.

جراحی ترمیم دریچه‌ی آئورت قلب (Aortic Valve Repair):

جراحی ترمیم دریچه‌ی آئورت قلب، به طور کلی کمتر از سایر روش‌های درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

خطر عدم درمان تنگی دریچه آئورت

عدم درمان تنگی دریچه‌ی آئورت می‌تواند عوارض و خطراتی را به دنبال داشته‌باشد. برخی از این عوارض و خطرات عبارتند از:

- نارسایی قلبی

- خونریزی داخلی

- حمله یا سکته‌ی قلبی

- لخته شدن خون در رگ‌ها

- عفونت قلبی مانند اندوکاردیت

- ریتم نامنظم قلب (آریتمی قلبی)​​​